Έκφραση-Έκθεση Β΄ Λυκείου

Time is on my side” (Ο χρόνος είναι με το μέρος μου)
Rolling Stones
Η τέχνη της επιβράδυνσης…

          Ο Τζορτζ Ρίτζερ, στο κλασικό πλέον πόνημα «Η μακντόναλντοποίηση της κοινωνίας» μιλάει για τις τρεις κυρίαρχες αξίες που καθορίζουν τον πολιτισμό του φαστ φουντ: «Ταχύτητα, μετρησιμότητα, αποδοτικότητα». Από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά η ταχύτητα υπήρξε πάντα το καθοριστικό ζητούμενο, όχι μόνο στις σχέσεις παραγωγής, αλλά και στις μεταφορές και την επικοινωνία. Ταχύτερα αυτοκίνητα, ταχύτεροι υπολογιστές, πιο γρήγορη ανταλλαγή μηνυμάτων, ταχύτερη πληροφόρηση, πιο γρήγοροι ρυθμοί ζωής, ακόμα και αυτή η διασκέδασή μας συμπυκνώνεται σε χρόνους που μετριούνται με bpm, τα «χτυπήματα το λεπτό» του μετρονόμου, το γρήγορο και μονότονο ντάπα ντούπα που κυριεύει τη σκυλο-τρανς εκδοχή των σύγχρονων μουσικών ιδιωμάτων.
          Μέσα σε δύο λεπτά ξέρουμε ότι «τον θέλει, τον θέλει», ότι «υποφέ-υποφέρει πολύ, από αγάπη υπερ-βολική θα πε-θα-νει», και πάλι από την αρχή, στο χρόνο που χρειάζεται για να καταβροχθίσεις ένα χάμπουργκερ με κέτσαπ και τηγανητές πατάτες, έχουμε διαβεί όλη τη θύελλα των συναισθηματικών εξάρσεων. Η ταχύτητα σ’ αυτή την περίπτωση ταιριάζει μια χαρά με την επιδερμικότητα και την ευτέλεια.
          Στον κινηματογράφο η ταχύτητα στο μοντάζ είναι το σήμα κατατεθέν της εμπορικότητας, ενώ στην τηλεόραση είναι εντυπωσιακός ο ρυθμός με τον οποίο εναλλάσσονται τα πλάνα τόσο στις αστυνομικές σειρές όσο και στα δελτία ειδήσεων, σε μια καταρρακτώδη διαδοχή μαντάτων του λάιφ-στάιλ, εχθροπραξιών και αιματηρών τραγωδιών.
          Αν και ο πολιτισμός της ταχύτητας δίνει την εντύπωση ότι τρέχει με χίλια, ωστόσο δεν κάνει παρά κύκλους γύρω από τον εαυτό του. Το αυτοκίνητο, αυτός ο τυραννόσαυρος ρεξ του 20ου αιώνα που έχει πατήσει για τα καλά το γιγάντιο και ανοικονόμητο πόδι του στον 21ο , είναι η κατ’ εξοχήν απόδειξη της φαινομενικής ταχύτητας του πολιτισμού φαστ-φουντ: όσο γίνονται μεγαλύτεροι και περισσότεροι αυτοκινητόδρομοι ταχείας κυκλοφορίας, όσο μπαζώνεται η γη και οικοπεδοποιείται η ύπαιθρος, όσο πληθαίνουν τα τελευταίας τεχνολογίας καταλυτικά αυτοκίνητα τόσο πέφτει ο μέσος όρος της ταχύτητας των αυτοκινήτων μέσα στην πόλη, τόσο ασφυκτιούν οι οδηγοί σε «φρακαρισμένους» δρόμους, τόσο εγκλωβίζονται στο μεταλλικό χωνευτήρι των τενεκεδένιων κουτιών ιδιωτικής χρήσης.
          Ίσως το αυτοκίνητο είναι το ιδανικό σύμβολο για όλα όσα πάνε στραβά στη λεγόμενη «κουλτούρα της ταχύτητας»: σχεδιασμένα για να υπηρετούν, να τρέχουν και να μαρσάρουν, κατέληξαν να αγκομαχούν με ρυθμούς χελώνας, κάθε χρόνο και πιο αργά. Η μείωση της ταχύτητάς τους είναι αντιστρόφως ανάλογη με την αύξηση του στόλου των αυτοκινήτων και ακολουθεί σταθερά τη μείωση των επιβατών ανά όχημα. Ίσως, όπως ο παλιός μύθος του λαγού με τη χελώνα, η υιοθέτηση ενός πιο «αργού» μοντέλου ζωής, να αποδειχθεί σε τελική ανάλυση πιο γρήγορο, πιο αποτελεσματικό από την αγχώδη ανάλωση της ταχείας καύσης. Το «σπεύδε βραδέως» αντιτάσσεται ως αντίπαλο δέος στη «μακντοναλντοποίηση» και στο θρίαμβο της ταχύτητας. Και μάλιστα οι οπαδοί ενός πιο αποστασιοποιημένου και πιο αργού τρόπου ζωής μοιάζουν να κερδίζουν έδαφος παγκοσμίως.
          Τουλάχιστον αυτό διαφαίνεται από την εξάπλωση οργανώσεων όπως η «Slow Food» που δεν υποστηρίζει απλώς το αργό μαγείρεμα ενάντια στο φαστ φουντ, αλλά διεκδικεί γενικότερα το δικαίωμα στη ράθυμη απόλαυση και την ήρεμη ζωή, κόντρα στη βουλιμική κατανάλωση και τον αγχώδη βίο. Το διεθνές πλέον κίνημα του «Slow Food» έχει ήδη από το ΄99 μετεξελιχθεί στην κίνηση «Slow Cities», καθώς 33 ιταλικές πόλεις κινούνται με τους ρυθμούς της βραδύτητας: απαγόρευση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων στο κέντρο της πόλης (με το σκεπτικό ότι «η κίνηση είναι προπάτορας του άγχους»), ενίσχυση των τοπικών προϊόντων και της βιολογικής καλλιέργειας (κόντρα στα «παγκοσμιοποιημένα», μεταλλαγμένα τρόφιμα) και φυσικά διοργάνωση μακρόσυρτων φεστιβάλ, συμποσίων και ομαδικών γευμάτων, όπου οι συνδαιτυμόνες απολαμβάνουν το αντίθετο του φαστ φουντ. Το περιοδικό «Newsweek», μάλιστα, αφιέρωσε πρόσφατα το κεντρικό του θέμα σε μια υποτιθέμενη «Αργή Ευρώπη», που θα αντιπαρατίθεται στην αμερικανική κουλτούρα της ταχύτητας και της εργασιομανίας. Το σήμα κατατεθέν της αμερικανικής ψύχωσης με την ταχύτητα και την εργασία είναι τρεις αριθμοί: 365-7-24. Δηλαδή, τίποτα δεν αξίζει αν δεν λειτουργεί 365 μέρες το χρόνο, 7 μέρες την εβδομάδα, 24 ώρες την ημέρα.
          Η ευρωπαϊκή απάντηση στην κουλτούρα της αδιάκοπης εργασίας είναι η εβδομάδα των 35 ωρών (που εφαρμόζεται ήδη στη Γαλλία), μεγαλύτερες διακοπές και συχνότερες άδειες, ακόμα και περιοριστικά μέτρα για τη λειτουργία των καταστημάτων και των επιχειρήσεων.
          Οι πόλεις του δικτύου «Slow Cities» έχουν αγκαλιάσει αυτή τη λογική, επιβάλλοντας για παράδειγμα σε όλα τα μικρά μπακάλικα να είναι κλειστά κάθε Πέμπτη και Κυριακή. Αυτό όμως δεν έχει βλάψει διόλου τις δουλειές τους, που κάθε χρόνο παρουσιάζουν αύξηση μέχρι και 15%, όπως υποστηρίζει ο Πάολο Σατουρίνι, ιδρυτής του δικτύου και δήμαρχος της Γκρεβ, της πρώτης «αργής πόλης».

Αφροδίτη Πολίτη, Η τέχνη της επιβράδυνσης, εφημ. Ελευθεροτυπία 7/8/2001
  
Α. Να παρουσιάσετε στην τάξη σας το περιεχόμενο αυτού του άρθρου σε μια περίληψη 100-120 λέξεων περίπου.

Β. 1. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία σχόλια και να δηλώσετε τι εκφράζει μ’ αυτά ο συγγραφέας.

Β. 2. Να δώσετε στο κείμενο δύο τίτλους δικούς σας ώστε να αποδώσετε την είδηση που περιέχει το κείμενο: α) χωρίς σχόλιο β) με σχόλιο ειρωνικό.

Β. 3. ασφυκτιούν, υιοθέτηση, μακρόσυρτων: Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις προηγούμενες λέξεις.

Β. 4. αντιτάσσεται, εξάπλωση: Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις προηγούμενες λέξεις.

Β. 5. «…στην τηλεόραση είναι εντυπωσιακός ο ρυθμός που εναλλάσσονται τα πλάνα […] στα δελτία ειδήσεων, σε μια καταρρακτώδη διαδοχή μαντάτων του λάιφ-στάιλ, εχθροπραξιών και αιματηρών τραγωδιών.»
          Σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων περίπου να εξηγήσετε ποιες συνέπειες απορρέουν από αυτή την κατάσταση.

Β. 6. Με ποιους τρόπους αναπτύσσει ο συγγραφέας την τέταρτη παράγραφο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Γ. Επηρεασμένοι από το κείμενο αποφασίζετε να γράψετε ένα άρθρο στη σχολική σας εφημερίδα για να επιβεβαιώσετε με επιπλέον παραδείγματα ότι ζούμε σ’ έναν πολιτισμό φαστ-φουντ, καθώς και πώς θα μπορούσε η νέα γενιά να ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα. (500 – 600 λέξεις)




Μαθήματα προκατάληψης

Μια απίστευτη απόφαση ρατσισμού και κοινωνικού φασισμού, που καταπατά στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, πήρε την προηγούμενη βδομάδα ο δήμαρχος Ν. Αλικαρνασσού, σε συνεργασία με εκπροσώπους τοπικών φορέων, κυρίως όμως με τη συναίνεση ή ακόμη και την ενεργητική επιβράβευση κάποιων προϊσταμένων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Ηρακλείου: να διώξουν από τα δημοτικά σχολεία της περιοχής 15 τσιγγάνους μαθητές με το αιτιολογικό ότι «επιβαρύνουν» την περιοχή!
          Είναι χαρακτηριστικό τι εννοούν οι εν λόγω κύριοι με τον όρο «επιβάρυνση», αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν μερικούς μήνες συμπεριλάμβαναν στον όρο οχλούσες δραστηριότητες, τις φυλακές, τα σφαγεία, το αεροδρόμιο… Μαζί μάλιστα με τον καταυλισμό των τσιγγάνων κ.λπ, τώρα προσθέτουν χωρίς αιδώ και 15 παιδιά.
          Ο δήμαρχος αμφισβήτησε ακόμη και την πρωτοκαθεδρία του υπουργού Παιδείας να έχει λόγο στα σχολεία της Αλικαρνασσού, ενώ παρατηρήθηκε το επικίνδυνο φαινόμενο οι προϊστάμενοι των διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και ο αρμόδιος σχολικός σύμβουλος να μην υπερασπιστούν την επίσημη εκπαιδευτική πολιτική του υπουργείου Παιδείας και τους νόμους του κράτους, αλλά να συνταχθούν με το μέρος του δημάρχου. Από τους συνδικαλιστικούς φορείς του νομού και τους βουλευτές κανείς δεν έχει μέχρι τώρα αντιδράσει όπως θα όφειλε.
          Αντίθετα, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Κρήτης εξέδωσε μια δριμύτατη ανακοίνωση, τόσο κατά των νομικών και διοικητικών όψεων της συγκεκριμένης απόφασης όσο κυρίως και για την «παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και την «ισοπέδωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και κατάφορη διάκριση εις βάρος μιας ομάδας ελλήνων πολιτών. Εκτός τούτου», συνεχίζει η ανακοίνωση, «τέτοιες ενέργειες τροφοδοτούν κοινωνικά και πολιτισμικά στερεότυπα, προκαταλήψεις και ρατσιστικές τάσεις και δηλητηριάζουν το κοινωνικό κλίμα».
          Ταυτόχρονα υπάρχει και τεράστιο νομικό πρόβλημα μια που σε σχετική εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας τονίζεται μεταξύ άλλων ότι «οι διευθυντές, όχι μόνο θα ενθαρρύνουν την προσέλευση των τσιγγάνων μαθητών στο σχολείο, αλλά και θα αναζητήσουν τσιγγανόπαιδες που μένουν στην περιοχή τους και θα φροντίσουν για την εγγραφή και τη φοίτησή τους».
          Μετά από όλα αυτά πώς είναι δυνατόν εκπαιδευτικοί να θεωρούν ότι αθώα παιδιά επιβαρύνουν τα σχολεία και πρέπει να διασκορπιστούν όπως τα ζώα; Πώς είναι δυνατόν ο δήμαρχος να μετατρέπει έναν ιστορικό δήμο σε αναίμακτο σφαγείο παιδικών ψυχών; Πώς είναι δυνατόν όλοι αυτοί που συμφώνησαν να σπείρουν την απελπισία και να σκοτώσουν την ελπίδα των τσιγγανόπαιδων για μόρφωση, αυτοί οι ίδιοι που σήκωναν πριν από λίγο καιρό τα φλάμπουρα της κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας, να μπορούν να κοιτάξουν τώρα στα μάτια τα δικά τους παιδιά, χωρίς το πρόσωπό τους να μεταβάλλεται σε μια παγωμένη προκρούστεια προσωπίδα;
         Εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 23-12-2000

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α1.
Να γράψετε τα συνώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων.
Α2.
Ποια νοηματική σχέση συνδέει την τρίτη με την τέταρτη παράγραφο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Α3.
Να εντοπίσετε πέντε σχόλια του συντάκτη και να εξηγήσετε τι εκφράζουν.

Α4.
«να διώξουν…την περιοχή!»: Να μετατρέψετε την ενεργητική σε παθητική σύνταξη.

Α5.
Χρησιμοποιεί ή όχι ο συντάκτης της είδησης την ανεστραμμένη πυραμίδα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Α6.
«τέτοιες ενέργειες τροφοδοτούν κοινωνικά και πολιτισμικά στερεότυπα…»:
Τι εννοεί κατά τη γνώμη σας η σύγκλητος μ’ αυτή τη φράση; Δώστε την ερμηνεία σας σε μια παράγραφο 80 λέξεων.

Β.
Να παρουσιάσετε στην τάξη σας το περιεχόμενο αυτής της  είδησης με 100 περίπου λέξεις.

Γ.
Πολλά περιστατικά κάθε τόσο θέτουν το ζήτημα των ορίων που πρέπει να έχουν στο σχολείο τα δικαιώματα των μαθητών που ανήκουν σε εθνικές ή φυλετικές μειονότητες.
α. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα προβλήματα που δημιουργούνται κατά την ενσωμάτωση των μαθητών αυτών στο σχολικό σύστημα και ποιους αφορούν;
β. Πιστεύετε ότι είναι αναγκαία ή όχι η οριοθέτηση της παρουσίας τους στο σχολείο και γιατί;
Υποθέστε ότι το κείμενο το απευθύνετε ως επιστολή στον υπουργό Παιδείας. (400-500 λέξεις)



Όταν ο ήλιος είναι μαύρος

          Μιλάνε σε έρευνα του περιοδικού Lautre Journal άντρες, γυναίκες, χωρίς πρόσωπο, χωρίς φωνή. Άνεργοι. Από κάποιες γαλλικές πόλεις. Θα μπορούσαν να είναι στην Αγγλία, στην Ισπανία ή στη Ρωσία. Και βέβαια στο Λαύριο, στην Εύβοια, στη Μάνδρα.
          Απολυμένοι που δεν έχουν σήμερα πού ν’ απεργήσουν.
          Ο Ζωρζ Π. είναι 52 χρόνων και αναζητεί απεγνωσμένα μία διέξοδο έπειτα από δυόμισυ χρόνια ανεργίας. «Όσο μεγαλώνεις, τόσο οι περίοδοι ανεργίας επιμηκύνονται και τόσο λιγότερες δυνατότητες έχεις να επιλέξεις. Δέχεσαι την πρώτη ευκαιρία που σου παρουσιάζεται, χωρίς να εξετάσεις τη βιωσιμότητα της επιχείρησης. Κι έπειτα πάλι στο δρόμο. Έχασα το ενδιαφέρον μου για το διάβασμα, δεν ακούω πια μουσική, δεν απολαμβάνω ένα καλό γεύμα. Ξέμαθα και να μιλάω.»
          Κι όμως οι προοπτικές έδειχναν λαμπρές στο ξεκίνημα. Διπλωματούχος μιας μεγάλης εμπορικής σχολής του Παρισιού στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Ζωρζ είχε να διαλέξει ανάμεσα σε πέντε-έξι προσφορές. Κέρδιζε το ισοδύναμο των 500.000 σημερινών φράγκων το χρόνο και νοίκιαζαν με τη γυναίκα του βίλα στην Ισπανία. Κι έπειτα ήρθε η κρίση: «Ο διευθυντής μάρκετιγκ είχε μάθει μόνο να κερδίζει, όχι να χάνει». Μετά ήρθαν κι άλλες απολύσεις. Πάντα για οικονομικούς λόγους.
          Δεν είναι μελόδραμα. Είναι ένα μέλος του στρατού των ανέργων στη Γαλλία, που αναμένεται να φτάσουν σύντομα τα τρία εκατομμύρια.
          Η Φρεντερίκ Β. είναι 28 χρόνων και άνεργη, όπως και ο πατέρας της. Ζει στη Λιμόζ, μια πόλη όπου οι αρχές έστελναν τους αποτυχημένους, τους απροσάρμοστους, όσους δεν μπορούσαν να ζήσουν στο στενό καλούπι του κομφορμισμού. Από εδώ βγήκε και το ρήμα limoger: απολύω…
          «Εγώ και ο πατέρας μου είμαστε δυο άνθρωποι επιθετικοί απέναντι στην ζωή, απέναντι στους άλλους, επιθετικοί πάνω απ’ όλα απέναντι στους εαυτούς μας, που τους κατηγορούμε ότι δεν αξίζουν δεκάρα». Η Φρεντερίκ γνωρίζει καλά την πόλη της, ξέρει σε ποιο σπίτι αρρωσταίνει κάποιος, πού χρειάζεται βοήθεια μια έγκυος. Παλιότερα, πήγαινε εκεί και ζητούσε δουλειά και συχνά τα κατάφερνε, έστω για μια βδομάδα. «Τώρα, όμως, θέλω μια αληθινή δουλειά». Και ας την περιλαμβάνει ο υπουργός Εργασίας στους «ψευδοάνεργους».
          «Αποφοίτησα από τεχνικό Λύκειο, με δίπλωμα γραμματέως. Νόμιζα ότι θα μου έφτανε για να δουλέψω, είχα εμπιστοσύνη στον εαυτό μου. Έπειτα ήρθε το πρώτο όχι. Συνολικά έγραψα εκατό επιστολές και πήρα δέκα απαντήσεις, όλες αρνητικές. Δούλεψα σε σπίτια σαν καθαρίστρια, σε ντισκοτέκ, σε αρτοποιείο, σε παιχνιδάδικο. Τώρα κουράστηκα, αηδίασα, μίσησα τον εαυτό μου».
          «Μια μέρα, ήταν Χριστούγεννα, δεν ξέρω τι μ’ έπιασε, η συγκάτοικός μου είχε πάει οικογενειακώς διακοπές, βγήκα στο δρόμο και ζήτησα 5 φράγκα από μία καλοντυμένη κυρία. Μου ενέπνεε ασφάλεια, μου θύμιζε τη μάνα μου. Με ρώτησε τι τα θέλω κι απάντησα βλακωδώς: για ν’ αγοράσω ψωμί. Έσκασε στα γέλια. Κατακοκκίνισα και δεν το ξανάκανα ποτέ».
          Η Φρεντερίκ νιώθει πως χωρίς λεφτά στη σημερινή κοινωνία δεν σ’ αναγνωρίζουν. «Οι άνθρωποι έχουν το ύφος των δικαστών, σε κοιτούν περιφρονητικά κι είναι σαν να σε σβήνουν, σαν να μην υπάρχεις πια. Μπορεί να βρω κάποτε μια πραγματική δουλειά, να παντρευτώ, ν’ αποκτήσω λεφτά. Ή να μείνω για χρόνια στην ανεργία, μεταξύ ζωής και θανάτου, δεν ξέρω και προς το παρόν μου κάνει το ίδιο».
          Ο Ζωρζ και η Φρεντερίκ δεν ανήκουν σ’ αυτούς που πιστεύουν ότι ο καπιταλισμός θριάμβευσε οριστικά. Ούτε ότι είναι το μέλλον της ανθρωπότητας.
(Από Τα Νέα)

 Ερωτήσεις:

Α1.
Να σχηματίσεις προτάσεις με τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου ώστε να αναδεικνύεται το νόημά τους.

Α2.
Από ποια οπτική γωνία αντιμετωπίζει ο δημοσιογράφος το θέμα του; Να επισημάνεις πέντε σχόλια που την αποδεικνύουν και να δώσεις τις απαραίτητες διευκρινίσεις.

Α3.
Ποιο είναι το σημαντικότερο αστέρι αυτού του ειδησεογραφικού κειμένου; Να δικαιολογήσεις σύντομα την απάντησή σου.

Α4.
Πώς κρίνεις τη στάση της «καλοντυμένης κυρίας»; Πού νομίζεις ότι οφείλεται; Να απαντήσεις σε μια σύντομη παράγραφο 70 λέξεων περίπου.
Β.
Να παρουσιάσεις το περιεχόμενο του κειμένου σε μια περίληψη στα όρια των 100-120 λέξεων.

Γ.
Έχεις αναλάβει μαζί με άλλους συμμαθητές σου να διερευνήσετε ο καθένας ξεχωριστά διαφορετικές πτυχές του προβλήματος της ανεργίας. Τι θα έγραφες εσύ στη δική σου εισήγηση για να παρουσιάσεις στην τάξη σου τις προσωπικές, οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις αυτού του σύνθετου φαινομένου; (500 λέξεις)