Ποδόσφαιρο, μια θρησκεία χωρίς απίστους

Μιλώντας θεωρητικά για το ποδόσφαιρο ο νους των περισσότερων στρέφεται γύρω από έναν λόγο καταγγελτικό όπου μονόπλευρα και δογματικά διανοούμενοι σέρνουν τα εξ αμάξης στο άθλημα: «Όπιο του λαού», «σύγχρονη αποχαυνωτική θρησκεία», «χλωροφόρμιο των συνειδήσεων» και πάει λέγοντας. Τελικά τι είναι τούτο το κοινωνικό φαινόμενο, που ξεπερνάει κατά πολύ τα στενά όρια ενός απλού παιχνιδιού του οποίου οι πρωταγωνιστές, όπως ο Ρονάλντο, ο Ζιντάν, ο Μπέκαμ είναι πιο γνωστοί από τους πρωθυπουργούς των χωρών τους;

Όσο περίεργο κι αν φαντάζει, το ποδόσφαιρο, παρά την εμπορευματοποίησή του, κατορθώνει να εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο και ενάντια στην υπόλοιπη εμπορευματοποιημένη κοινωνική πραγματικότητα το συνδυασμό της συλλογικότητας με την ατομική πρωτοβουλία. Επιτρέπει την ανάδειξη του ατομικού ταλέντου και την επιβράβευσή του μέσα από τη συλλογική προσπάθεια. Με άλλα λόγια, σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντι-ουμανιστική κοινωνική πραγματικότητα που καλλιεργεί τον ατομισμό και την ανάδειξη του ενός σε βάρος του άλλου και σε βάρος του κοινωνικού συνόλου, το ποδόσφαιρο αναδείχνει την ποδοσφαιρική προσωπικότητα μέσα από το σύνολο, ενώ αυτό το τελευταίο δε λειτουργεί ως απλό άθροισμα μεμονωμένων ατομικοτήτων, αλλά σαν ένας ξέχωρος ποιοτικός συνδυασμός. Και αυτός ο συνδυασμός, αυτή η σύνθεση του ατομικού ταλέντου και της συλλογικότητας, είναι που αποτελεί το κριτήριο της επιτυχίας της συλλογικής προσπάθειας της ομάδας.

Αλλά και το γεγονός ότι μέσα από το ποδόσφαιρο επιβραβεύονται η συλλογική και η ατομική αξία και δεν κατοχυρώνονται ιεραρχικές θέσεις, που έχουν καπαρωθεί με άλλα κριτήρια, όπως η καταγωγή, η οικονομική ή κοινωνική θέση, το γεγονός ότι πρόκειται για έναν αγώνα που διεξάγεται επί ίσοις όροις, όπου μια θεωρητικά αδύναμη ομάδα μπορεί να κάνει την έκπληξη και να κερδίσει, ότι, με άλλα λόγια, είναι δυνατόν να τεθούν σε αμφισβήτηση οι όποιες ιεραρχίες, κάτι ιδιαίτερα δύσκολο, αν όχι αδύνατον, στην καθημερινή ζωή, προσδίδει στο ποδόσφαιρο μια λαϊκή αίγλη.

Από αυτή τη σκοπιά, δεν είναι συμπτωματικό ότι ο αθλητισμός γεννήθηκε και ανδρώθηκε – άλλο πώς κατέληξε – σε κοινωνίες που διαπερνιόνταν από δημοκρατικά ιδεώδη, όπως η αρχαία Αθήνα ή η Αγγλία του 19^ου αι., δηλαδή σε κοινωνίες όπου η αμφισβήτηση των κατεστημένων ιεραρχιών θεωρούνταν θεμιτή.

Βεβαίως θα ήταν αφελές να υποστηρίζαμε  ότι όλες οι αντισυμβατικές πτυχές του ποδοσφαίρου που προαναφέραμε εισπράττονται συνειδητά και στον ίδιο βαθμό από τις λαϊκές μάζες. Και βεβαίως ισχύει ότι το ποδόσφαιρο, όπως κάθε συμβολική πρακτική, λειτουργεί κυρίως προς την κατεύθυνση που προσδιορίζουν τα οικονομικά, πολιτικά, θρησκευτικά ή άλλα συμφέροντα που το ελέγχουν. Από την άλλη όμως, ακριβώς επειδή, παρά τις αποξενωτικές πιέσεις, οι κυρίαρχοι δεν έχουν κατορθώσει να εξοβελίσουν ολοκληρωτικά την ανθρωπιά, το ποδόσφαιρο λειτουργεί έστω υποσυνείδητα ως ένα απομεινάρι της. Και αυτή του την πλευρά καλούμαστε να αναδείξουμε, ενάντια στο ρεύμα.

Γ. Ρούσης, στο Ν. Μπογιόπουλος – Δ. Μηλάκας, Ποδόσφαιρο, μια θρησκεία χωρίς απίστους (διασκευή)

Ερωτήσεις:

Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 περίπου λέξεις για να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενο του κειμένου.

Σύμφωνα με τη θεωρία του βιβλίου το δοκίμιο ως κειμενικό είδος έχει μερικά γνωρίσματα που έχουν σχέση με τη δομή, την πειθώ και τη γλώσσα. Σύμφωνα μ’ αυτά το δοκίμιο:

• Όταν είναι αποδεικτικό έχει συνήθως πρόλογο, κύριο μέρος και επίλογο.
• Όταν είναι στοχαστικό «ο συγγραφέας περιδιαβαίνει ελεύθερα στο χώρο των ιδεών».
• Όταν έχει αποδεικτικό χαρακτήρα «ο δοκιμιογράφος προσεγγίζει ένα θέμα που τον ενδιαφέρει, εκθέτει, διασαφηνίζει και υποστηρίζει τις ιδέες του, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα, τεκμήρια και παραδείγματα.
• Ως προς τη γλώσσα «υπακούει σε εντολές μιας λογιότερης γραμματικής», χρησιμοποιεί «τεχνικές ομαλής ή φυσικής μετάβασης και συνοχής (π.χ χρήση συνεκτικών μορίων και εκφράσεων, φράσεις-γέφυρες κλπ)», «μόρια και εκφράσεις που φανερώνουν μια στάση του συγγραφέα απέναντι στο θέμα (π.χ πιθανώς, ενδεχομένως, βεβαίως κλπ), ή φανερώνουν την οπτική του γωνία για τα γραφόμενα (π.χ επιρρήματα…)
• Στη σύνταξη προτιμά τη «σύνθετη δομή των προτάσεων (υποτακτικός, μακροπερίοδος λόγος)
• Χρησιμοποιεί αφηρημένο λεξιλόγιο.

Με βάση τα παραπάνω να διακρίνετε το είδος του κειμένου που σας δόθηκε και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Με ποιο τρόπο αναπτύσσονται τα παρακάτω επιχειρήματα; Να αξιολογήσετε την ορθότητά τους; (άσκηση του συναδέρφου Βασίλη Συμεωνίδη)

Στους ποδοσφαιρικούς αγώνες συχνά συμβαίνουν έκτροπα.

Στους αγώνες καλαθοσφαίρισης επίσης συχνά συμβαίνουν έκτροπα.

Άρα σε αγώνες ομαδικών αθλημάτων συχνά συμβαίνουν έκτροπα.

Ο αθλητικός αγώνας είναι επιδίωξη της νίκης και επιβεβαίωση υπεροχής.

Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες είναι αθλητικοί.

Άρα οι ποδοσφαιρικοί αγώνες είναι επιδίωξη της νίκης και επιβεβαίωση υπεροχής.

Ο αθλητικός αγώνας είναι επιδίωξη της νίκης και επιβεβαίωση υπεροχής.

Ο πόλεμος είναι επιδίωξη νίκης και επιβεβαίωση υπεροχής.

Άρα ο πόλεμος είναι αθλητικός αγώνας.

Η ποιότητα του πολιτισμού μας φανερώνεται σε κάθε μαζική εκδήλωση.

Ο αθλητισμός είναι μαζική εκδήλωση.

Άρα η ποιότητα του πολιτισμού μας φανερώνεται και στον αθλητισμό.

Στο κείμενο παρουσιάζονται μερικά χαρακτηριστικά του ποδοσφαίρου ως παιχνιδιού. Ποια άλλα θετικά γνωρίσματά του μπορείτε να εντοπίσετε; Ποιες στρεβλώσεις δημιουργήθηκαν στο άθλημα και για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας;