Γλώσσα: Κριτήριο αξιολόγησης Α΄ Λυκείου



Κατά τον 19ο αιώνα καλλιεργήθηκε εκτενώς η θεωρητική προσέγγιση ότι οι γλώσσες είναι ζωντανοί οργανισμοί: γεννιούνται, αναπτύσσονται, παρακμάζουν γερνώντας και πεθαίνουν. Αυτή η προσέγγιση της γλώσσας ως ζωντανού οργανισμού,  ζει και βασιλεύει μέχρι τις μέρες μας και μάλιστα βρίσκεται πίσω από την πλειοψηφία των σύγχρονων μη-επιστημονικών απόψεών μας για τη γλώσσα. Έτσι, αναπόφευκτα, βρίσκεται και πίσω από αρκετές παρανοήσεις και παρεξηγήσεις για τη γλώσσα.
Λέμε συχνά πως τα ελληνικά έχουν «εξελιχθεί» σε ένα άρτιο εργαλείο φιλοσοφικής έκφρασης ή τα λατινικά σε μέσο εναργούς διατύπωσης νόμων και του Δικαίου, περίπου όπως λέμε ότι οι γάτες έχουν οξεία όραση για να κυνηγούν στο σκοτάδι και οι αράχνες υφαίνουν ιστούς για να παγιδεύουν και να καταβροχθίζουν έντομα. Παράλληλα, πολλοί αντιπαραθέτουν τη σαφήνεια, καθαρότητα και ακρίβεια της αγγλικής γλώσσας με την ποιητική καταχνιά της γαλλικής γλώσσας, την πολύσημη πολυπλοκότητα και την πρισματική εξακτίνωση των νοημάτων της. Στην πραγματικότητα όμως αντιπαραθέτουν δύο διαφορετικούς τρόπους έκφρασης που, με λίγη ή περισσότερη καλλιέργεια κι εξάσκηση, μπορούν να λειτουργήσουν σε οποιαδήποτε γλώσσα
Ουσιαστικά, οποιαδήποτε φυσική γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για οποιαδήποτε επικοινωνιακή λειτουργία. [..] Έτσι, από καταβολής γλώσσας, διάφορα θέματα ορολογίας λύνονται, χονδρικά μιλώντας, με τρεις τρόπους: μπορεί οι ομιλητές της γλώσσας να επινοήσουν καινούργιους κατάλληλους όρους, όπως οι ελληνικοί όροι ‘βιομηχανία’ και ‘υπουργός’ που απέδωσαν τα ‘industrie’ και ‘ministro’. Άλλοτε, συνηθέστατα, οι ομιλητές καταφεύγουνε στον δανεισμό των κατάλληλων όρων από μια γλώσσα που ήδη τους διαθέτει (όπως, λόγου χάρη, το ελληνικό ‘music / Musik / musique…). Τέλος, υπάρχει πάντα η δυνατότητα χρήσης κατάλληλων περιφράσεων. Έτσι, προσπαθώντας να αποδώσουμε τον όρο ‘frustration’ στα ελληνικά ή ‘φιλότιμο’ στα αγγλικά, αντί για μια κατά λέξη μετάφραση θα προτιμήσουμε να καταφύγουμε σε κάποια κατάλληλη περίφραση.
Συνεπώς, αντίθετα με τα φυτά και τα ζώα των οποίων οι ρίζες, τα φύλλα, τα βράγχια, οι προβοσκίδες, τα λέπια, το χρώμα του φτερώματος ή οι οπλές καθορίζουν με σαφήνεια και αυστηρότητα πώς θα αναπτυχθούν, πού θα επιβιώσουν, πώς θα τραφούν και πώς θα αναπαραχθούν, οι ανθρώπινες γλώσσες είναι πεπερασμένα αλλά ευέλικτα τυπικά συστήματα με άπειρη εκφραστική δυνατότητα: ό,τι μπορεί να λεχθεί σε μία γλώσσα, μπορεί να ειπωθεί και σε μια οποιαδήποτε άλλη
Ο τρόπος θεώρησης της γλώσσας ως ζωντανού οργανισμού έχει επηρεάσει βαθύτατα και τη μη-επιστημονική στάση απέναντι στη γλωσσική αλλαγή. Λένε  ότι η γλωσσική αλλαγή συνιστά φθορά, παρακμή, αλλοίωση, κατάπτωση μιας γλώσσας.

Φοίβος Παναγιωτίδης, Μίλα μου για γλώσσα. Μικρή εισαγωγή στη γλωσσολογία σ. 87 (διασκευή)
Παρατηρήσεις:

1.      Να απαντήσετε με τη μεγαλύτερη δυνατή συντομία στα παρακάτω ερωτήματα:
Ποιο είναι το θέμα του κειμένου;
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ποια είναι η θέση του συγγραφέα;
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10 μονάδες

2.      Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σύμφωνα με το κείμενο σωστές (Σ) και ποιες λάθος (Λ); Δεν χρειάζεται να διορθώσετε τις λανθασμένες.

·         Κάθε γλώσσα έχει τις δικές της επικοινωνιακές αρετές.
·         Η αντίληψη που θεωρεί τη γλώσσα ζωντανό οργανισμό είναι αντιεπιστημονική.
·         Οι ζωντανοί οργανισμοί επιβιώνουν με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των γλωσσών.
·         Η γλωσσική αλλαγή δεν αποτελεί κίνδυνο για τις γλώσσες.
·         Το γεγονός ότι κάποιες λέξεις της ελληνικής δεν μπορούν να μεταφραστούν μονολεκτικά σε άλλες γλώσσες δείχνει τον πλούτο της γλώσσας μας.
25 μονάδες

3.      Να χρησιμοποιήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου σε οποιαδήποτε μορφή θέλετε (χρόνο, πρόσωπο, αριθμό, γένος) για να σχηματίσετε δικές σας προτάσεις:
α.
β.
γ.
δ.
ε.
25 μονάδες

4.      Διαβάστε τη δεύτερη, την τρίτη και τέταρτη παράγραφο του κειμένου και επιλέξτε από τους τρόπους που σας δίνονται παρακάτω αυτόν με τον οποίο κυρίως αναπτύσσεται η καθεμιά ξεχωριστά.
Αίτιο-αποτέλεσμα, παραδείγματα, αιτιολόγηση, σύγκριση-αντίθεση, διαίρεση, ορισμός, αναλογία (παρομοίωση-παραλληλισμός)

2η:
3η:
4η:
15 μονάδες

5.      Διαβάστε την παρακάτω άποψη και προσπαθήστε σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων περίπου να αποδείξετε ότι δεν ισχύει.
«Η γλώσσα και γενικότερα η έκφραση των νέων σήμερα, δείχνει να έχει περιοριστεί σημαντικά, και ενώ υπάρχουν πολυάριθμοι τρόποι, για  να καλλιεργηθεί και να ακμάσει, καμία ενέργεια δεν λαμβάνεται. Πρόκειται για φθορά που θα οδηγήσει την ελληνική στο θάνατο.»
25 μονάδες
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Δεν υπάρχουν σχόλια: