Αρχαία Γ΄ λυκείου Επαναληπτικό τρίωρο διαγώνισμα

 

Διδαγμένο Κείμενο

1^ο απόσπασμα:

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Μετὰ τὰ φυσικά, Α 2, 98b12-28

Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως. Ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ θαυμάζων οἴεται ἀγνοεῖν (διὸ καὶ ὁ φιλόμυθος φιλόσοφός πώς ἐστιν· ὁ γὰρ μῦθος σύγκειται ἐκ θαυμασίων)· ὥστ’ εἴπερ διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν ἐφιλοσόφησαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ ἐπίστασθαι

ἐδίωκον καὶ οὐ χρήσεώς τινος ἕνεκεν. Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαύτη φρόνησις ἤρξατο ζητεῖσθαι. Δῆλον οὖν ὡς δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν, ἀλλ’ ὥσπερ ἄνθρωπος, φαμέν, ἐλεύθερος ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ αὐτὴν ὡς μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν ἐπιστημῶν· μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆς ἕνεκέν ἐστιν.

2^ο απόσπασμα:

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Προτρεπτικός πρὸς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9

Ἔτι τοίνυν ἄλλαι μέν εἰσιν αἱ ποιοῦσαι ἕκαστον τῶν ἐν τῷ βίῳ πλεονεκτημάτων ἐπιστῆμαι, ἄλλαι δὲ αἱ χρώμεναι ταύταις, καὶ ἄλλαι μὲν αἱ ὑπηρετοῦσαι, ἕτεραι δὲ αἱ ἐπιτάττουσαι, ἐν αἷς ἐστιν ὡς ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν. Εἰ τοίνυν μόνη ἡ τοῦ κρίνειν ἔχουσα τὴν ὀρθότητα καὶ ἡ τῷ λόγῳ χρωμένη καὶ ἡ τὸ ὅλον ἀγαθὸν θεωροῦσα, ἥτις ἐστὶ φιλοσοφία, χρῆσθαι πᾶσι καὶ ἐπιτάττειν κατὰ φύσιν δύναται, φιλοσοφητέον ἐκ παντὸς τρόπου, ὡς μόνης φιλοσοφίας τὴν ὀρθὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀναμάρτητον ἐπιτακτικὴν φρόνησιν ἐν ἑαυτῇ περιεχούσης.

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη. Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας με παραπομπές στα κείμενα.

1. Οι άνθρωποι στις αναζητήσεις τους ακολούθησαν πορεία από τα πιο σημαντικά προς τα πιο καθημερινά.

2. Οι άνθρωποι φιλοσόφησαν για να ξεφύγουν από την άγνοια.

3. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι ανέπτυξαν τη φιλοσοφία ταυτόχρονα και παράλληλα με την κάλυψη των βασικών τους αναγκών.

4. Στο 2^ο απόσπασμα ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι όλες οι επιστήμες έχουν στόχο τη συνολική θεώρηση του αγαθού.

5. Σύμφωνα με το 2^ο απόσπασμα θεμελιώδη συστατικά της φιλοσοφίας είναι η ορθή κρίση και η φρόνηση.

Μονάδες 10

Β1. Με βάση τα παραπάνω αποσπάσματα, ποια χαρακτηριστικά διακρίνουν τη φιλοσοφία από τις άλλες μορφές γνώσης σύμφωνα με τον Αριστοτέλη;

Μονάδες 10

Β2.                                                      ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Γερμανός φιλόσοφος Καρλ Γιάσπερς (1883-1969) προσδιορίζει την έννοια της φιλοσοφίας.

Το νόημα αυτό της λέξης υφίσταται μέχρι σήμερα: η ζήτηση της αλήθειας, όχι η κατοχή της αλήθειας, είναι η ουσία της φιλοσοφίας (…) Φιλοσοφία θα πει: να βρίσκεσαι καθ’ οδόν. Τα ερωτήματά της είναι ουσιαστικότερα από τις απαντήσεις της και κάθε απάντηση μετατρέπεται σε νέο ερώτημα (…). Η φιλοσοφία ούτε υπέρκειται ούτε παράκειται. Δεν προκύπτει από τίποτε άλλο. Κάθε φιλοσοφία ορίζεται η ίδια από τις πραγματοποιήσεις της. Αυτό που είναι η φιλοσοφία δεν μπορούμε να το ξέρουμε παρά πραγματοποιώντας την. Ώστε φιλοσοφία είναι ταυτοχρόνως η επιτέλεση της ζωντανής σκέψης και ο διαλογισμός επάνω σ’ αυτή τη σκέψη, ή η πράξη και ο σχολιασμός της. Μόνο μέσα από την προσωπική εμπειρία μπορεί ο άνθρωπος να μάθει τι είναι αυτό που συναντάμε στον κόσμο της φιλοσοφίας.

Karl Jaspers, Εισαγωγή στη φιλοσοφία (μτφρ. Χρ. Μαλεβίτση), Δωδώνη, σσ. 102-103 (από το σχολικό βιβλίο Κατσιμάνη-Ρούσσου Φιλοσοφία Γ΄ λυκείου σ. 13-14)

Ποια κοινά χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας μπορούμε να εντοπίσουμε στις προσεγγίσεις των δύο φιλοσόφων;

Μονάδες 10

Β3. Ποιες από τις παρακάτω λέξεις των δύο αποσπασμάτων έχουν στα νέα ελληνικά διαφορετική σημασία παρά το ότι είναι παρόμοιες στη μορφή. Περισσεύουν τρεις.

θαυμασίων, φιλόσοφος, ἐπιστήμη, πλεονεκτημάτων, ἀγαθόν, κρίσιν, φρόνησιν, ἀναμάρτητον.

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:

1. H καταγωγή του Πλάτωνα δεν επηρέασε τα πολιτικά του φρονήματα.

2. Τις απόψεις για την ιδεώδη πολιτεία, την καλλίπολιν, τις εκθέτει ο Πλάτωνας στον διάλογό του Πολιτεία ή περί δικαίου.

3. Ο Σωκράτης στην Πολιτεία αρχίζει ένα πείραμα, μια θεωρητική κατασκευή εξαρχής μιας πόλης, που συγκροτείται σιγά σιγά για να φτάσει από το πρωτόγονο στάδιο στην πλήρη ανάπτυξή της.

4. Ανάμεσα στις τάξεις της πλατωνικής Πολιτείας δεν υπήρχε πρόβλεψη για κοινωνική κινητικότητα.

5. Οι φύλακες-επίκουροι αποτελούν μιαν αριστοκρατία του πνεύματος, που εξουσιάζει και συνάμα υπηρετεί το πλήθος.

Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΔΟΣΕΩΣ 15.75–77

Ο Ισοκράτης προσπάθησε πριν να ανασκευάσει τις κατηγορίες όσων υποστήριζαν ότι διέφθειρε τους νέους διδάσκοντάς τους να κερδίζουν τους δικαστικούς αγώνες με αθέμιτο τρόπο. Στο κείμενο που ακολουθεί επιμένει ότι οι δικοί του λόγοι είναι ξεχωριστοί και πολύ καλύτεροι από όλους τους άλλους.

[75] Εἶπον δέ που, πρὶν ἀναγιγνώσκεσθαι τούτους, ὡς ἄξιος εἴην οὐ μόνον, εἰ βλαβεροῖς χρῶμαι τοῖς λόγοις, δοῦναι δίκην ὑμῖν, ἀλλ’ εἰ μὴ τοιούτοις οἵοις οὐδεὶς ἄλλος, τῆς μεγίστης τυχεῖν τιμωρίας. εἴ τινες οὖν ὑμῶν ὑπέλαβον τότε λίαν ἀλαζονικὸν εἶναι καὶ μέγα τὸ ῥηθέν, οὐκ ἂν δικαίως ἔτι τὴν γνώμην ταύτην ἔχοιεν· οἶμαι γὰρ ἀποδεδωκέναι τὴν ὑπόσχεσιν καὶ τοιούτους εἶναι τοὺς λόγους τοὺς ἀναγνωσθέντας οἵους περ ἐξ ἀρχῆς ὑπεθέμην. [76] βούλομαι δ’ ὑμῖν διὰ βραχέων ἀπολογήσασθαι περὶ ἑκάστου, καὶ ποιῆσαι μᾶλλον ἔτι καταφανὲς ὡς ἀληθῆ καὶ τότε προεῖπον καὶ νῦν λέγω περὶ αὐτῶν. Καὶ πρῶτον μὲν ποῖος γένοιτ’ ἂν λόγος ὁσιώτερος ἢ δικαιότερος τοῦ τοὺς προγόνους ἐγκωμιάζοντος ἀξίως τῆς ἀρετῆς τῆς ἐκείνων καὶ τῶν ἔργων τῶν πεπραγμένων αὐτοῖς; [77] ἔπειτα τίς ἂν πολιτικώτερος καὶ μᾶλλον πρέπων τῇ πόλει τοῦ τὴν ἡγεμονίαν ἀποφαίνοντος ἔκ τε τῶν ἄλλων εὐεργεσιῶν καὶ τῶν κινδύνων ἡμετέραν οὖσαν μᾶλλον ἢ Λακεδαιμονίων; ἔτι δὲ τίς ἂν περὶ καλλιόνων καὶ μειζόνων πραγμάτων τοῦ τοὺς Ἕλληνας ἐπί τε τὴν τῶν βαρβάρων στρατείαν παρακαλοῦντος καὶ περὶ τῆς πρὸς ἀλλήλους ὁμονοίας συμβουλεύοντος;

______________________________________

ὑπεθέμην: υποσχέθηκα

πολιτικώτερος: πιο πατριωτικός

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «Καὶ πρῶτον μὲν ποῖος… πρὸς ἀλλήλους ὁμονοίας συμβουλεύοντος;»

Μονάδες 20

Γ2. Ποια δήλωση έκανε ο Ισοκράτης νωρίτερα και γιατί θέλει τώρα να την εξηγήσει;

Μονάδες 10

Γ3.α. Nα γράψετε τους τύπους που ζητιούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

οἵοις : ο ίδιος τύπος στον ενικό αριθμό

τινες : ο ίδιος τύπος στο ουδέτερο γένος

μέγα : ο ίδιος τύπος στον συγκριτικό βαθμό

τὸ ῥηθέν : δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος

καλλιόνων : ο ίδιος τύπος στον υπερθετικό βαθμό

(μονάδες 6)

Γ3.β. Να γράψετε τους τύπους που ζητιούνται για τα παρακάτω ρήματα:

ὑπέλαβον : ο ίδιος τύπος στον παρατατικό

ἀποδεδωκέναι : ο ίδιος τύπος στον αόριστο

προεῖπον : στον ίδιο χρόνο προστακτική β΄ ενικό πρόσωπο

πεπραγμένων : στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

Γ4.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους που εμφανίζονται στο αδίδακτο με έντονα γράμματα:

τοῖς λόγοις, ἀλαζονικὸν, τοῦ ἐγκωμιάζοντος, αὐτοῖς, οὖσαν

(μονάδες 5)

Γ4.β. «εἴ τινες οὖν ὑμῶν ὑπέλαβον τότε λίαν ἀλαζονικὸν εἶναι καὶ μέγα τὸ ῥηθέν, οὐκ ἂν δικαίως ἔτι τὴν γνώμην ταύτην ἔχοιεν». Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να το μετατρέψετε ώστε να εκφράζει το προσδοκώμενο.

(μονάδες 2)

Γ4.γ. «πρὶν ἀναγιγνώσκεσθαι τούτους», «οἵους περ ἐξ ἀρχῆς ὑπεθέμην», «ὡς ἀληθῆ καὶ τότε προεῖπον». Να αναγνωρίσετε το είδος των υπογραμμισμένων στο κείμενο προτάσεων δηλώνοντας το είδος, την εκφορά και τον συντακτικό τους ρόλο.

(μονάδες 3)

Μονάδες 10