Αξιοκρατία

Κείμενο 1

Το κείμενο είναι μια κριτική παρουσίαση του βιβλίου «Η τυραννία της αξίας» του Μ. Σαντέλ Εκδόσεις Πόλις.

Για τον Σαντέλ η αξιοκρατία που τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας ευαγγελίσθηκαν ως λύση στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, της διευρυνόμενης ανισότητας και της αποβιομηχάνισης οδήγησε σε μια αδικαιολόγητη προκατάληψη κατά των ολιγότερο μορφωμένων της εργατικής τάξης, ενώ η έξαρση του λαϊκισμού αποτελεί ηχηρή προειδοποίηση προς την τεχνοκρατική προσέγγιση της πολιτικής, όταν αυτή χάνει την επαφή με την κοινωνία, όταν αγνοεί όσους ζουν εκτοπισμένοι στο περιθώριο.

Αυτή η «ρητορική της ανόδου» δεν βρίσκει απήχηση σε όσους νιώθουν ευάλωτοι και εγκλωβισμένοι, όταν συνειδητοποιούν ότι ξεκινούν την προσπάθεια προς τα άνω από μειονεκτική θέση, αντίθετα με τους καλότυχους που διαθέτουν προβάδισμα με οικογενειακά, οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα και προνόμια. […]. Για τον συγγραφέα προέχει ένας διαφορετικός ορισμός της επιτυχίας, όπου μεγαλύτερη βαρύτητα δίδεται στις αρετές της ταπεινοφροσύνης, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης και της συλλογικής ευθύνης και η συνεισφορά στο κοινό καλό δεν αποτιμάται μόνο με οικονομικούς όρους.

Η «τυραννία της αξίας» εκδηλώνεται κυρίως με την πτυχιολατρία, όταν το πανεπιστημιακό δίπλωμα, ιδίως από κορυφαία ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στην Αμερική, εξασφαλίζει την οικονομική επιτυχία και την κοινωνική ανέλιξη και χαράσσει μια βαθιά διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε όσους διαθέτουν πανεπιστημιακή μόρφωση (το 1/3 του εργατικού δυναμικού) και σε όσους τη στερούνται (τα 2/3). Στις δεκαετίες 1990 και 2000, όταν το σύνθημα «αυτό που μπορείς να κερδίσεις, εξαρτάται από αυτό που μπορείς να μάθεις» υιοθετήθηκε από τους ηγέτες της Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς στην Αμερική και στην Ευρώπη, η έλλειψη «των σωστών διαπιστευτηρίων» ερμηνεύθηκε από τις ελίτ ως απουσία αξίας για τα 2/3 των εργαζομένων, αντί να τιμηθεί και να ανταμειφθεί η συνεισφορά τους σε οικονομία και κοινωνία, με περίτρανη απόδειξη τις πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε ο ανειδίκευτος και κακοπληρωμένος εργαζόμενος στη διάρκεια της πανδημίας.

[…]

Η απόκλιση στα εισοδήματα πτυχιούχων πανεπιστημίου και αποφοίτων λυκείου στην Αμερική ήταν 40% το 1979 και αυξήθηκε σε 80% σήμερα. Στο τέλος της δεκαετίας του 1970 οι αποδοχές των επικεφαλής των μεγαλύτερων επιχειρήσεων ήταν 30πλάσιες του μέσου εργάτη και το 2014 έγιναν 300πλάσιες, όταν το μέσο πραγματικό εργατικό εισόδημα παρέμεινε στάσιμο για περίπου 50 χρόνια. Περισσότερη ζημιά όμως από την απώλεια εισοδήματος προκαλεί η διάβρωση της αξιοπρέπειας της εργασίας, όταν σ’ αυτήν δεν αποδίδεται ο προσήκων σεβασμός. Για τον συγγραφέα προέχει η εξασφάλιση καλών θέσεων εργασίας παρά ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης και η επιδότηση της εργασίας παρά της ανεργίας.

Ο Σαντέλ προτείνει στους πολιτικούς, να σκύψουν στις ρίζες της λαϊκής δυσαρέσκειας και να επανεκτιμήσουν πώς κρίνεται και ανταμείβεται η συνεισφορά στο συλλογικό καλό. Η ισότητα ευκαιριών είναι αναγκαία, όχι όμως επαρκής συνθήκη για τη διόρθωση της αδικίας. Ακόμη και αν η κοινωνία προσφέρει ισότητα ευκαιριών και κινητικότητα προς τα άνω, θα πρέπει να εγγυηθεί την αξιοπρέπεια και την κοινωνική αναγνώριση σε όσους για διάφορους λόγους αδυνατούν να ανέβουν στην κορυφή.

Α. Παπαρσένος «Η ύβρις της αξιοκρατίας και η χαμένη αξιοπρέπεια. Οι ρίζες της λαϊκής δυσαρέσκειας» εφ. Καθημερινή 15-6-2021

Κείμενο 2

Οι παρακάτω μαρτυρίες προέρχονται από γυναίκες απόφοιτες εσπερινού λυκείου και αφηγούνται τους λόγους που τις είχαν οδηγήσει στην εγκατάλειψη των σπουδών τους κατά την εφηβική ηλικία. (το υλικό προέρχεται από σχετική μεταπτυχιακή εργασία της συναδέρφου Νίκης Μαλτέζου)

1^η μαρτυρία

«Για να συνεχίσω το γυμνάσιο θα έπρεπε οι γονείς μου να με στείλουν σε συγγενείς πίσω στην Ελλάδα καθώς δεν υπήρχαν ακόμη ελληνικά γυμνάσια στη Γερμανία - συνηθίζονταν τότε - ή να συνεχίσω υποχρεωτικά στο γερμανικό σχολείο. Της μάνας μου η γνώμη δεν μετρούσε, οι άντρες αποφάσιζαν. Τι τα χρειαζόμουν τα γράμματα; Τα δυο μου αδέρφια ήδη είχαν παιδιά οπότε ο πατέρας μου και οι δύο αδερφοί μου αποφάσισαν ότι το δικό μου καθήκον ήταν να προσέχω τα ανίψια μου. Ήμουν μόλις 12 ετών. Ήθελα πολύ να συνεχίσω. Μου άρεσε η γνώση. Έκριναν ότι τα κορίτσια δεν είναι για παραπέρα. Έκανα τις επαναστάσεις μου, μέχρι και απεργία πείνας έκανα, μήπως και τους αλλάξω γνώμη αλλά δυστυχώς…»

2^η μαρτυρία

«Στο δημοτικό έπεφτε ξύλο με τη βέργα γιατί σαν κορίτσι δεν τα κατάφερνα στα μαθηματικά. Μου δημιουργήθηκε φόβος να μη μιλάω. Αργότερα στο γυμνάσιο οι καθηγητές με μείωναν, μου έλεγαν ότι δεν είμαι για γράμματα, να πάω για κομμώτρια. Έφτασα με πολλές δυσκολίες μέχρι την πρώτη λυκείου, έμεινα και δεν ήθελα να επαναλάβω την τάξη γιατί θα με κορόιδευαν. Ζήτησα να αλλάξω σχολείο, να πάω στο πολυκλαδικό που ήταν στην πόλη, αλλά φυσικά οι γονείς μου αρνήθηκαν, γιατί το σχολείο ήταν δίπλα σε στρατόπεδο και φοβόταν για την ηθική μου, μην μπλέξω με κάποιον και παραστρατήσω. Έτσι τελικά πήγα για κομμώτρια.»

Θέματα

Θέμα Α

Α1. Να γράψετε συνοπτικά τους λόγους στους οποίους οι γυναίκες των δύο μαρτυριών αποδίδουν τη διακοπή της φοίτησής τους στο σχολείο. (60 λέξεις περίπου)

15 μονάδες

 

Θέμα Β

Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου).

10 μονάδες 

1.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 η αξιοκρατία όπως προτάθηκε απαξίωσε την προσφορά των αδύναμων κοινωνικών ομάδων.

2.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 η πανδημία απέδειξε ότι όσοι κάνουν δουλειές ανειδίκευτου εργαζόμενου πρέπει να πληρώνονται περισσότερο από τους υπόλοιπους γιατί είναι πιο σημαντικοί.

3.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 το χάσμα ανάμεσα στους πτυχιούχους και μη είναι προκλητικό όσον αφορά τις οικονομικές απολαβές από τη δουλειά τους.

4.      Σύμφωνα με το Κείμενο 2 οι  συγκεκριμένες γυναίκες έγιναν νοικοκυρές και κομμώτριες επειδή δεν «έπαιρναν τα γράμματα».

5.      Το Κείμενο 2 συμφωνεί με το Κείμενο 1 ότι η ατομική ευθύνη καθορίζει και τις προοπτικές για το μέλλον του καθενός.

 

Β2. α. Εντοπίστε στο Κείμενο 1 τρεις αντιφάσεις που διαπιστώνει ο Σαντέλ στην εφαρμογή της αξιοκρατίας και τα γλωσσικά μέσα με τα οποία αναδεικνύονται. (6 μονάδες)

 

     β. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας. (9 μονάδες)

15 μονάδες

 

Β3. Ποια συναισθήματα κυριαρχούν στις αφηγήσεις των γυναικών και με ποια γλωσσικά μέσα/επιλογές γίνονται φανερά;

15 μονάδες