Από την τηλεόραση στο βιβλίο


Οι σκέψεις που ακολουθούν προκλήθηκαν από τη διαπίστωση ότι τα βιβλία που έχουν σχέση με σημαντικά γεγονότα της επικαιρότητας παλαιότερα όπως η τρομοκρατία ή σήμερα η οικονομική έχουν πολύ μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Για μια καλή σοδειά, έχει σημασία να σπείρεις την κατάλληλη εποχή και οι έλληνες εκδότες τώρα αρχίζουν να θερίζουν εισπράξεις.
Για να πετύχουν μάλιστα “καλή σοδειά”, προγραμματίζουν τις εκδόσεις τους στηριγμένοι στην έρευνα της αγοράς, στις απαιτήσεις του αναγνωστικού κοινού, στην εκμετάλλευση των θεμάτων αιχμής της κάθε εποχής. Αυτό, για τα κοσμικά δεδομένα, είναι μια συνετή πράξη. Μια επιχείρηση, από την οποία τρέφονται πιθανώς αρκετές οικογένειες, είναι θεμιτό να προγραμματίζη δραστηριότητες που θα της αποφέρουν το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος. Διότι χωρίς τέτοιες δραστηριότητες αφ’ ενός μεν θα έχη δυσκολία στην εξασφάλιση του καθημερινού άρτου, αφ’ ετέρου δε δεν θα μπορή να επιχειρή και κάποιες αντιεμπορικές σοβαρές εκδόσεις,
Πιστεύω ότι η μεγάλη εμπορική επιτυχία των βιβλίων που ασχολούνται με τέτοια θέματα, δίνει την αφορμή να σχολιασθή η ανταγωνιστική σχέση της τηλεόρασης και του βιβλίου. Κι αυτό γιατί στις περιπτώσεις αυτές φαίνεται ότι ο ανταγωνισμός μετατράπηκε σε βοήθεια της τηλεόρασης για την “διάδοση του βιβλίου”.
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας η τηλεοπτική εικόνα έχει σχεδόν εξουδετερώσει την ελκτική δύναμη του βιβλίου. Η “μαγική” δύναμη της εικόνας καθήλωσε τους ανθρώπους, ακόμη και αυτούς που γνωρίζουν πολύ καλά γραφή και ανάγνωση, σε αναπαυτικές πολυθρόνες απέναντι από την οθόνη της τηλεόρασης. Έτσι τους εξίσωσε ακόμη και με αυτούς που δεν έκαναν τον κόπο να μάθουν γραφή και ανάγνωση. Μπορούν όλοι να “διαβάζουν” το ίδιο καλά τις κινούμενες εικόνες της ηλεκτρονικής οθόνης. Με λίγα λόγια η τηλεόραση πέτυχε ένα είδος μορφωτικής εξίσωσης της κοινωνίας. Όλοι, ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους επίπεδο, χωρίς απαιτήσεις ιδιαίτερης γλωσσικής παιδείας, απολαμβάνουν θεάματα για τα περισσότερα από τα οποία μπορεί κανείς να ισχυρισθή, χωρίς να διατρέχη τον κίνδυνο της υπερβολής, ότι δεν διδάσκουν τίποτε, ή μάλλον ότι διδάσκουν την εξαθλίωση και τη διάλυση του ανθρώπου και της κοινωνίας του. Το βιβλίο θέλει μεράκι και κόπο για να μελετηθή και να αποδώση η ανάγνωσή του καρπούς. Η τηλεόραση χρειάζεται τις πιο πολλές φορές ράθυμη διάθεση προκειμένου να είναι πιο “αποδοτική” στον παθητικό θεατή της.
Αυτά, βέβαια, είναι λίγο πολύ γνωστά και χιλιοειπωμένα. Όπως είναι επίσης γνωστό ότι, ευτυχώς, δεν είναι “διαλυτικές” όλες οι εκπομπές που προβάλλονται από την τηλεόραση. Υπάρχουν και εκπομπές που προβληματίζουν και οικοδομούν. Συνήθως, όμως, τέτοιου είδους εκπομπές είναι “αντιπαραγωγικές” για τους σταθμούς, γιατί δεν έχουν μεγάλη τηλεθέαση και δεν προσελκύουν διαφημίσεις με υψηλή οικονομική αποδοτικότητα. Συμβαίνει με αυτές ό,τι συμβαίνει με ορισμένα καλά βιβλία· δύσκολα τα επιλέγει κανείς, γιατί έχουν απαιτήσεις από τους αναγνώστες τους.
Ενώ, λοιπόν, η τηλεόραση ανταγωνίζεται το βιβλίο και κερδίζει, απ’ ό,τι φαίνεται, στον πολύ λαό κατά κράτος τη νίκη, εντούτοις στις περιπτώσεις που αναφέραμε υποβοήθησε την διάδοσή του. Αυτό το γεγονός αποδεικνύει την αντοχή του βιβλίου, η οποία οφείλεται αφ’ ενός μεν στην ασύγκριτα μεγαλύτερη πληρότητά του από οποιαδήποτε τηλεοπτική εκπομπή, αφ’ ετέρου δε στο ανικανοποίητο των τηλεθεατών από την παρουσίαση των θεμάτων από την τηλεόραση.
Η υπεροχή του βιβλίου μπορεί να προσδιοριστή σε δυο κυρίως στοιχεία, τα οποία ζητά κάθε σκεπτόμενος αναγνώστης. Πρώτον, στο πλήθος των πληροφοριών που μπορεί να περιλάβη. Και δεύτερον, στην ελευθερία που έχει ο συγγραφέας, χωρίς δημοσιογραφικές παρεμβολές, να αναλύη και να κρίνη τα γεγονότα. Η αδυναμία της τηλεόρασης σ’ αυτά τα δύο στοιχεία οφείλεται στη “φύση” της. Σ’ αυτήν τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται γρήγορα και τηλεγραφικά, ενώ η ανάλυση και η κριτική των γεγονότων, που γίνεται από τα τηλεοπτικά παράθυρα, πρέπει συνεχώς να προκαλή την περιέργεια και το συναίσθημα. Γι’ αυτό οι συζητήσεις συνήθως εξαντλούνται σε συνθηματολογίες και σε προκλητικά υπονοούμενα, τα οποία “ρίχνουν” –σχεδόν πάντα– στο τραπέζι της συζήτησης εκδότες εφημερίδων, που δεν απουσιάζουν σχεδόν ποτέ από τα τηλεοπτικά πάνελ. Προφανώς τα υπονοούμενα δεν έχουν σκοπό την ενημέρωση, αλλά την αύξηση της κυκλοφορίας των εφημερίδων κατά τις επόμενες μέρες.
Εν κατακλείδι, το βιβλίο παραμένει το σημαντικότερο μέσο μελέτης, αλλά η τηλεόραση φαίνεται να κυριαρχή στον επηρεσμό της γνώμης και των ενδιαφερόντων του λαού. Το βιβλίο, λοιπόν, για να έχη εμπορική επιτυχία πρέπει να είναι συντονισμένο με τη θεματολογία που επιβάλλει η τηλεόραση. Αυτό είναι ένα ανησυχητικό σύμπτωμα της δικτατορίας του τηλεοπτικού μέσου. Δεν μας αφήνει να διαβάσουμε αυτά που πραγματικά μας ενδιαφέρουν, αυτά που θα μας βοηθήσουν να γνωρίσουμε το νόημα της ζωής μας και να ζήσουμε σύμφωνα με αυτό. Μας καθοδηγεί ακόμη και στην επιλογή των αναγνωσμάτων μας.
Πρωτ. π. Θωμάς Βαμβίνης (διασκευασμένο κείμενο) 
Ερωτήσεις

  • Ποιο είναι το θέμα του κειμένου;
  • Ποια είναι η θέση του;
  • Ποια η πρόθεση/στόχος του συγγραφέα;

Με βάση τις παραπάνω απαντήσεις να γράψετε την περίληψη του κειμένου για να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας.

Εντούτοις, πρώτον, σ’ αυτήν, γι’ αυτό: ποιες νοηματικές σχέσεις εκφράζουν οι παραπάνω μεταβατικές λέξεις;

Να αλλάξετε τη σύνταξη στις παρακάτω προτάσεις:
οι εκπομπές που προβάλλονται από την τηλεόραση
η τηλεόραση φαίνεται να κυριαρχή στον επηρεσμό της γνώμης και των ενδιαφερόντων του λαού.

Με ποιους τρόπους αναπτύσσονται οι παρακάτω παράγραφοι;
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας… στον παθητικό θεατή της,
Η υπεροχή του βιβλίου μπορεί… των εφημερίδων κατά τις επόμενες μέρες.

Το κείμενο ισχυρίζεται ότι το βιβλίο σπάνια προωθείται από την τηλεόραση και περιγράφει μία τέτοια περίπτωση. Να σκεφτείς άλλους τρόπους που η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου και να τους περιγράψεις. Ποιον θεωρείς πιο αποτελεσματικό; Το κείμενό σου είναι άρθρο στη σχολική εφημερίδα. (500 λέξεις)

Δεν υπάρχουν σχόλια: